देशात लसूण लागवडीसाठी उपयुक्त हवामान नोव्हेंबर ते एप्रिल महिन्यांदरम्यान उपलब्ध असते. देशभरात ९० टक्के लसणाची लागवड ऑक्टोबर ते नोव्हेंबर महिन्यात होते. लसूण लागवडीसाठी जास्त उष्ण हवामान नको असते तसेच जास्त थंडी लसणाला अपायकारक ठरत असते. महाराष्ट्रात लसणाची लागवड ऑक्टोबर महिन्यात करणे योग्य आहे. या महिन्यात केलेल्या लसणाच्या लागवडीमुळे लसणाचे कंद जोमदार उगवतात.
लसूण लसणाचा गडुा पक्व होत असताना व काढणीच्या काळात कोरडे हवामान आवश्यक असते. लसणाच्या पाकळ्या लावल्यानंतर पानाची वाढ होते व त्याची संख्या वाढते. हा काळ साधारणपणे ४५ ते ५० दिवसांचा असतो. या काळात रात्रीचे तापमान १० ते १५ अंश सें.ग्रे. व दिवसाचे तापमान २५ ते २८ अंश सें.ग्रे च्या दरम्यान लागते. तसेच हवेत ७० ते ८० टके आद्रता व ११ ते १२ तास सूर्यप्रकाश हवा.
यानंतर पाकळ्या पोसू लागतात व गडुा आकाराने वाढू लागतो. हा कालावधी ३० ते ४० दिवसांचा असतो. या काळात हवेतील आद्रता कमी व तापमान वाढलेले पाहिजे. त्यामुळे पात वाळणे गडुा सुकणे या क्रिया सुलभ होतात. महाराष्ट्रात लसणाची लागवड ऑक्टोबर महिन्याच्या शेवटच्या आठवड्यात करावी.
उशिरा लागवड झाली तर गड्यांचा आकार कमी होतो, वजन कमी भरते व उत्पादनदेखील कमी येते. थंड व पहाडी क्षेत्रात लावल्या जाणा-या जाती वेगळ्या असतात. या जातीमध्ये १० ते १२ पाकळ्या असतात, परंतु प्रत्येक पाकळ्याचे वजन ४ ते ५ ग्रॅम असल्यामुळे गडुा आकाराने मोठा असतो. या जाती महाराष्ट्रातील हवामानात येत नाहीत. केवळ पाने वाढतात व पाकळ्या तयार होत नाहीत.
लसणाचे विविध वाण
टाईप 56-4:
पंजाब कृषी विश्वविद्यालयाने लसणाची ही जात विकसित केली आहे. या जातीच्या लसणाच्या गाठी छोट्या आकाराच्या असतात व रंगाने सफेद असतात. एका लसणामध्ये २५ ते ३४ पाकळ्या असतात. या जातीचे उत्पन्न हेक्टरी कमीत-कमी दीडशे ते दोनशे क्विंटलपर्यंत मिळते.
को. 2:
तामिळनाडू कृषी विश्वविद्यालयाने लसणाचे हे वाण विकसित केली आहे. या जातीचा लसूण हा सफेद रंगाचा असतो आणि या जातीच्या लागवडीमुळे शेतकऱ्यांना जास्तीचे उत्पादन मिळते.
3-आईसी 49381:
भारतीय कृषी संशोधन संस्थेने ही जात विकसित केली आहे. या जातीचे लसूण १६० ते १८० दिवसांत तयार होते. या जातीमुळे ही शेतकऱ्यांना अधिक उत्पन्न मिळू शकते.
सोलन:
हिमाचल प्रदेश कृषी विश्वविद्यालयाने ही जात विकसित केली आहे. या जातीचा लसूण रुंदी व लांबीने बऱ्यापैकी मोठा असतो. लसणाचा रंग हा गडद असतो. या लसणाच्या प्रत्येक गाठीमध्ये चार पाकळ्या येतात व त्यांचा आकार तुलनेने मोठा असतो. या जातीच्या लागवडीमुळे लसणाचे अधिक उत्पन्न मिळते.
4- ॲग्री फाउंड व्हाईट ( 41जी )
या जातीचा लसूण १५० ते १६० दिवसांत तयार होतो. हेक्टरी १३० ते १४० क्विंटलपर्यंत उत्पादन मिळते. या वाणाची बहुतांशी गुजरात, महाराष्ट्र, मध्यप्रदेश, कर्नाटक इत्यादी राज्यांमध्ये लागवड केली जाते.
यमुना(-1 जी ) सफेद
ही जात संपूर्ण भारतात लागवडीसाठी वापरली जाते. अखिल भारतीय भाजीपाला सुधार परियोजनाद्वारे या वाणाला पारित करण्यात आले आहे. या जातीचा लसूण १५० ते १६० दिवसांत तयार होतो. प्रति हेक्टरी उत्पन्न १५० ते १७५ क्विंटलपर्यंत येते.
जी 282:
हा लसूण सफेद आणि मोठ्या आकाराचा असतो. कमीत-कमी १४० ते १५० दिवसांत तयार होतो. उत्पन्न आहे हेक्टरी १७५ ते २०० क्विंटलपर्यंत मिळते.
लागणारे हवामान आणि माती
जसा पण वरती पाहिले की लसणाच्या लागवडीसाठी मध्यम थंडी आवश्यक असते. तसेच काळी कसदार जमीन तिच्यात सेंद्रिय पदार्थांचे मात्रा मोठ्या प्रमाणात जास्त प्रमाणात आहे. अशी जमीन आवश्यक असते.
